Budowla usytuowana jest w prawobrzeżnej części Przemyśla, przy ulicy Wybrzeża Marszałka Józefa Piłsudskiego. Zrealizowano ją jako jednokondygnacyjną monolityczną żelbetową konstrukcję o asymetrycznym układzie pomieszczeń, przy równoczesnym zachowaniu przeciwbieżnego (dwustronnego) układu prowadzenia ognia (2×2 strzelnice broni głównych) i opatrzono żelbetowymi rowami diamentowymi przy ścianach bocznych. Ścianę czołową osłonięto nasypem ziemnym. Ściany zbrojone są prętami stalowymi o średnicy 12 i 16 mm tworzącymi przestrzenne siatki. Wewnętrzna strona stropu oraz ściany narażonej otrzymała sztywną warstwę przeciwodłamkową, składającą się z stalowych dwuteowników rozmieszczonych co 25-60 cm. Pomiędzy dwuteownikami umieszczono stalową blachę o grubości 6 mm.
Przekrój perspektywiczny schronu nr 8813. Rys. T. Idzikowski
Grubość stropu wynosi od 1,50 do 1,75 m, grubość ściany narażonej 1,50 m, grubość ścian bocznych i ściany tylnej 1,20 m. Ogólną odporność obiektu obliczono na kilkakrotne bezpośrednie trafienie pociskiem artyleryjskim kalibru 203 mm.
Schron posiadał cztery strzelnice dla broni głównych, w których zamontowano uzbrojenie obejmujące z dwie armaty przeciwpancerne i cztery ciężkie karabiny maszynowe. Armaty kalibru 45 mm wz. 1934 typu 20K, sprzężone były z ckm wzór 1939 DS. kal. 7,62 mm. Wraz z celownikiem optycznym montowano je na podstawie fortecznej z jarzmem kulistym o średnicy 230 mm. Podstawa zamocowana była do zabetonowanego w strzelnicy pancerza w formie grubościennych staliwnych skrzyń – wewnętrzna pozwalała na przykręcenie osprzętu, a zewnętrzna posiadała stopniowanie przeciw-rykoszetowe. Całą konstrukcję w sowieckiej terminologii nazywano „zestaw DOT-4″. Dwa pozostałe ciężkie karabiny maszynowe to ckm wz. 1910/30 systemu Maxim kal. 7,62 mm, które zamontowano na prostych podstawach fortecznych. Analogicznie do konstrukcji podstaw armat, także podstawy ckm posiadały jarzmo kuliste (grubości 200 mm) oraz pancerz skrzyniowy o grubości 35-60 mm zabetonowany w przewężeniu strzelnicy (taki „zestaw” nosił sowiecką nazwę NPS-3).
Schron otrzymał ponadto nietypowe dla fortyfikacji sowieckich wyposażenie w postaci polskiej czterostrzelnicowej kopuły pancernej bojowej, dla broni maszynowej, określanej dziś jako „typ 36″. Trudno stwierdzić jakie uzbrojenie używali sowieci w kopule, gdy zamontowano ją na schronie. Nie zaadaptowali raczej standardowego ckm Maxim wz. 1910/30, więc przypuszczać można, że był to rkm DP wz. 1927 systemu Diegtiariewa.
W schronie zaskakuje również nietypowe rozmieszczenie stanowisk obserwacyjnych dla peryskopów. Zamontowano pancerze dla dwóch peryskopów, prawdopodobnie typu I „PER 27″ o czterokrotnym powiększeniu lub „PER 40″ o dziesięciokrotnym powiększeniu. Pierwszy ulokowano w uchu chroniącym prawoskrzydłowe strzelnice, drugi w pomieszczeniu przy izbie bojowej ckm po lewej stronie schronu.
Pomieszczenia
Wnętrze schronu zawiera 16 pomieszczeń. Każde z nich miało być gazoszczelne, a wszystkie drzwi wyposażone były’ w uszczelki gumowe, dodatkowo klejone smołą. Do każdego pomieszczenia doprowadzane były rury z wentylacji. System był tylko nawiewowy stąd w ścianach każdego pomieszczenia umieszczone zostały zawory regulujące ruch powietrza. Niestety omawiany schron nie został ukończony w pełni. Wejście do wnętrza prowadzi przez przelotnię kolankową (1) bronioną z dwóch strzelnic obrony wejścia przeznaczonych dla karabinu DT wz. 1929 systemu Diegtiariewa. Jedna umieszczona została w pomieszczeniu węzła sanitarnego, druga w izbie bojowej ckm. Śluza gazoszczelna (2), to przechodnie pomieszczenie zamykane z obu stron drzwiami gazoszczelnymi.
Rzut schronu bojowego „Kaponiera8813”. Rys. T. Idzikowski
Przedsionek (3) łączył pomieszczenia za śluzą przeciwgazową oraz w niektórych
przypadkach pełnił funkcję podręcznego skład amunicji. Węzeł sanitarny (4) zaopatrzony był w toaletę typu tureckiego ze spłuczką oraz umywalkę, znajdowała się tam również jedna ze strzelnic obrony wejścia. Izba bojowa dla ckm (5) mieściła karabin maszynowy typu Maxim wz. 1910/30. Podstawa tej broni, wchodząca w skład zestawu NPS-3, wyposażona była w rury służące do odprowadzania łusek na zewnątrz schronu (do rowu diamentowego), odprowadzania gazów prochowych oraz system chłodzenia ckm-u. Obsługę tej broni stanowiło dwóch żołnierzy – celowniczy i amunicyjny W izbie znajdował się również zapas amunicji w taśmach, pakowanych w skrzynkach po 250 sztuk. Izba załogi (6) umiejscowiona na osi symetrii schronu wyposażona była w prycze oraz stół
z krzesłami, łączyła ze sobą pomieszczenia boczne i przedsionek. Izba bojowa armaty (7) mieściła armatę przeciwpancerną kał. 45mm wz. 1934 sprzężoną z ckm kal. 7,62 mm wz. 1939 DS., lawetę oraz towarzyszące wyposażenie. Kompletne stanowisko DOT-4 miało masę 2364 kg. Obsługę tego typu broni stanowiło 3 lub 4 żołnierzy. W pomieszczeniu znajdowała się pompa systemu odprowadzania gazów prochowych, zrzut łusek do rowu diamentowego oraz zapas podręcznej amunicji. Pomieszczenie pod kopułą pancerną (8) służyło przypuszczalnie jako skład podręcznego zapasu amunicji dla pobliskiej izby bojowej (7) oraz dla broni używanej w samej kopule. Sama kopuła to odlew staliwny ze stali wysokostopowej w formie dzwonu na planie koła. Grubość ścian kopuły waha się w przedziale od 180 do 190 mm, a masa wynosi ok. 17 ton. Pomieszczenie peryskopu, a jednocześnie izba dowodzenia, (9) mieściło peryskopu typu „PER 27″ lub „PER 40″. W izbie prawego preskopu dodatkowo umieszczona była radiostacja oraz telefon połowy, zamontowano też półki pod wyposażenie oraz składane siedzenie dla podoficera. Z pomieszczeń tych odchodziły rury głosowe łączące izby dowodzenia z izbami bojowymi (5 i 7) i pozwalające na komunikacje podoficerów
z obsługami uzbrojenia. Filtro-wentylatorownia (10) stanowiła jedno z dwóch pomieszczeń zaplecza technicznego schronu, posiadała system filtrów przeciwgazowych i wentylatory, połączony z systemem chłodzenia silników. Pozwalało to na zaopatrzenie schronu w świeże i ogrzane powietrze, nawet w czasie ataku gazami bojowymi. Obsadę tego pomieszczenia stanowiło prawdopodobnie dwóch lub trzech żołnierzy. Maszynownia (11) mieściła agregat prądotwórczy zbiornik na paliwo (pod pomieszczeniem), studnię z wodą. Obsługę stanowiło prawdopodobnie dwóch żołnierzy. Pomieszczenie z wyjściem ewakuacyjnym (12) łączyło ze sobą najprawdopodobniej skład suchego prowiantu oraz wyjście zapasowe ukryte za dwoma rzędami dwuteowników oraz cienką ścianką maskującą je od zewnątrz.
Literatura:
1. Praca zbiorowa., Fortyfikacje Twierdzy Przemyśl, Gliwice 2011, s. 179 -183