Fort III Łuczyce – historia

Fort III “Łuczyce” jest jednym z najmłodszych fortów Twierdzy Przemyśl, jednak na wzgórzu, na którym jest położony starsze fortyfikacje istniały od połowy XIX w. Najpierw,
w latach 1854-55, powstał tu ośmioboczny szaniec. Dość szybko porzucony przez Austriaków. Kolejne prace na wzgórzu na północ od Łuczyc ruszyły w 1878 r. Wykorzystując resztki wcześniejszego szańca w kilka miesięcy wybudowano nowy, silniejszy szaniec. W niespełna 10 lat później, w 1887 r. niemal cały obiekt zniwelowano budując nowy, prowizoryczny fort artyleryjski. Uzyskał on wtedy formę zbliżoną do obecnej, jednak z zastosowaniem znacznie słabszych konstrukcji budynków.

brama11W późniejszym okresie Dyrekcja Inżynierii Twierdzy Przemyśl planowała przebudować obiekt na fort pancerny, jednak ciągle brakowało funduszy, w efekcie czego prowizoryczne dzieło obronne w niezmienionej formie dotrwało do wybuchu wojny. Dopiero wówczas ruszyły pośpieszne prace mające na celu zwiększenie odporności budynków. Niemal wszystkie obiekty kubaturowe, które znajdują się na forcie powstały w 1914 r. Do ich budowy zastosowano nowoczesne technologie, jak choćby zbrojone ścianki działowe w koszarach (niestety zniszczone) czy betonowe przelotnie (również nieistniejące) przed wejściem do magazynu amunicji i do schronów pogotowia na barkach.

Tuż po wybudowaniu fort przeszedł test bojowy – podczas pierwszego oblężenia Twierdzy Przemyśl, Rosjanie po zdobyciu pozycji na Złotej Górze próbowali szturmować wzgórze. Bez skutku.

Zniszczenia na forcie prawdopodobnie nie są efektem walk, lecz powojennych rozbiórek. Pomimo tego jest to jeden z najlepiej zachowanych obiektów Twierdzy Przemyśl. Na uwagę szczególnie zasługują ceglane
podstawy dla dwóch kopuł obserwacyjnych, unikatowa w skali całej twierdzy wolnostojąca kaponiera w fosie czy pozycja piechoty umieszczona na zewnątrz fosy w czołowym jej odcinku. Bardzo nietypowo zrealizowana była komunikacja z wnętrza fortu do kaponier i pozycji piechoty – na czole znajdują się ślady krótkiej poterny prowadzącej na dno fosy. Zwiedzając wnętrze fortu warto obejrzeć trzy zachowane hangary dla dział, każdy dla dwóch, z widocznymi w posadzce zagłębieniami na koła. O pośpiechu w budowie świadczą nie obsypane warstwą ziemi schrony w poprzecznicach na barkach czy też brak warstwy kamieni (materaca detonacyjnego) przed lewym budynkiem koszar. Przed i pomiędzy budynkami koszar widoczny jest kamienny bruk. Koszary zaś są jedynymi tego typu zachowanymi w całej twierdzy. Większość stanowisk bojowych mogła służyć zarówno artylerii, jak i piechocie, niemal wszystkie wzmocnione są kamiennym przedpiersiem z niszami na amunicję. W centralnym odcinku wału czołowego znajdują się pozostałości położonej znacznie wyżej od sąsiednich stanowisk pozycji piechoty.
Załogę fortu stanowiła prawdopodobnie kompania piechoty, zaś uzbrojenie lekkie armaty polowe. Fort III “Łuczyce” wraz z fortem IV “Optyń” i lila “Hermanowice-Kolej” blokowały szlak komunikacyjny prowadzący dolina Wiaru do Przemyśla. Dziś górujące położenie pozwala turystom podziwiać widoki na niemal nie zmieniony od czasu walk o Twierdzę Przemyśl krajobraz. Działania pasjonatów fortyfikacji przywracają dawny wygląd fortu.